به گزارش خبرنگار ایرنا، خانواده در قلب هر جامعهای به عنوان بنیادیترین نهاد، نقش تعیینکنندهای در تربیت نسل آینده و تداوم ارزشهای انسانی دارد و آرزوی پدر و مادر شدن، غریزهای اصیل و عمیق در فطرت انسان است که برای بسیاری، به عنوان تجلی عشق و تکامل زندگی مشترک معنا میشود.
با این حال، گاهی این مسیر طبیعی به دلایل پزشکی و فیزیولوژیکی با مانع روبرو میگردد و زوجهای بسیاری در آرزوی شنیدن صدای پای کودکی در خانه خود میمانند و از سوی دیگر، در گوشهای دیگر از همین جامعه، کودکانی چشم به راه هستند که بنا به شرایطی غمانگیز از ابتداییترین حق خود، یعنی داشتن خانوادهای امن و پر مهر، محروم شدهاند.
اینجاست که فرزندخواندگی بهعنوان پدیدهای انسانی و حقوقی، ظهور میکند، نه صرفا به عنوان راه حلی برای ناباروری، بلکه به عنوان تعهدی والا و پاسخی اجتماعی به ۲ نیاز عمیق از جمله خانوادههای مشتاق به پر کردن خلا عاطفی و کودکان بیپناه به یافتن آغوشی گرم و پناهگاهی ابدی که همواره در ادوار گذشته مورد توجه بوده است.
فرزندخواندگی در واقع ایجاد پیوندی قانونی، عاطفی و اجتماعی ماندگار است که مرزهای زیستشناسی را جابهجاکرده و بر اساس انتخاب، مسوولیتپذیری و عشق بیقید و شرط استوار میشود و این فرآیند، جامعه را به تامل فرامیخواند تا درکی فراتر از مناسبات سنتی پیدا کرده و پذیرای شکلی دیگر از خانواده شدن باشد.
در استان قزوین، مانند بسیاری از نقاط کشور، این مسیر امیدبخش با چالشهای عملی روبرو است، صف طولانی متقاضیان مشتاق در مقابل آمار محدود کودکان واجد شرایط، انتظاری چندساله را برای داوطلبان به ارمغان میآورد و خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز قزوین در گفتوگو با زهرا غلامرضایی، مدیرکل بهزیستی قزوین به واکاوی دقیق همین فرآیند، دلایل این فاصلهی آماری، معیارهای سختگیرانه انتخاب خانوادهی مناسب و تاکید بر محوریت منافع عالیه کودک میپردازد که در ادامه میخوانید.
ایرنا. به عنوان سوال نخست، لطفا در مورد اهمیت و فلسفه فرزندخواندگی در جامعه امروز برای ما بگویید
به طور قطع یکی از ارکان اساسی بقا و تداوم یک زندگی مشترک شیرین و موفق، حضور کودک و برقراری رابطه والد - فرزندی است و این یک نیاز عاطفی و روانی عمیق برای زوجها و همچنین یک مسوولیت اجتماعی محسوب میشود، برخی از خانوادهها به دلیل مشکلات پزشکی، امکان فرزندآوری طبیعی را ندارند و در طرف دیگر طیف، کودکانی هستند که به هر دلیل، از نعمت داشتن خانواده محروم ماندهاند.
بنابراین فرزندخواندگی پلی است که این ۲ نیاز را به یکدیگر پیوند میزند، یعنی هم خانوادهای را به آرزوی دیرینش میرساند و هم آینده کودکی را از تاریکی به روشنی سوق میدهد و این فرآیند، تنها یک اقدام اداری نیست، بلکه ایجاد یک پیوند قانونی، عاطفی و اجتماعی عمیق و ماندگار است.
ایرنا. پس میتوان گفت فرزندخواندگی صرفا جایگزینی برای ناباروری نیست
دقیقا این یک باور اشتباه رایج است، فرزندخواندگی یک شیوه مراقبت مبتنی بر مسوولیتپذیری اجتماعی است و هدف نهایی، تامین محیطی امن، پایدار و پر از محبت برای کودکی است که خانواده زیستی خود را از دست داده است.
البته که برای خانوادههای نابارور، این مسیر به کمال و تکامل زندگی مشترکشان کمک شایانی میکند، اما محور اصلی در تمام مراحل قانونی و کارشناسی، منافع عالیه کودک است و ما به دنبال نه لزوما اولین متقاضی، بلکه بهترین خانواده برای کودک هستیم.
ایرنا. وضعیت کنونی متقاضیان و واگذاری فرزند در استان قزوین را چگونه ارزیابی میکنید؟ ارقامی اگر ممکن است بفرمایید
آمارها گویای یک واقعیت مهم و همان دلیلی است که شما به آن اشاره کردید یعنی عدم تعادل، در حال حاضر بیش از ۱۵۰ زوج که شرایط اولیه قانونی را دارا هستند در نوبت دریافت فرزند قرار دارند و این عدد هر سال نیز افزایش مییابد، اما در مقابل، آمار واگذاری بسیار محدود است.
از سال ۹۲ تا پایان سال ۱۴۰۳، یعنی در یک بازه ۱۱ ساله، تنها ۳۲۵ کودک به فرزندی واگذار شدهاند و اگر میانگین بگیریم، سالانه حدود ۳۰ کودک در استان قزوین صاحب خانواده میشوند و مقایسه این ۲ عدد به وضوح نشان میدهد که مسیر، همراه با صبر و انتظار طولانی است.
ایرنا. این فاصله چشمگیر ناشی از چیست؟ آیا کودکان کمتری برای واگذاری وجود دارد؟
دلیل اصلی همین است، تعداد کودکان واجد شرایط قانونی برای فرزندخواندگی بسیار کمتر از تعداد متقاضیانی است که آرزوی سرپرستی دارند و طبق قانون، کودکانی میتوانند تحت سرپرستی قرار گیرند که امکان شناسایی پدر، مادر یا جد پدری آنان وجود نداشته باشد، یا این افراد در قید حیات نباشند یا پس از سپرده شدن کودک به بهزیستی تا ۲ سال پیگیری نکرده باشند یا به تشخیص دادگاه صلاحیت سرپرستی را حتی با ناظر هم نداشته باشند.
این شرایط سختگیرانه برای اطمینان از قطعیت وضعیت کودک و جلوگیری از مشکلات آتی است و گاهی نیز کودکانی با نیازهای ویژه درمانی یا معلولیت به فرزندی سپرده میشوند که نشان از روحیه والای انسانی و عشق بیقید و شرط برخی خانوادههای متقاضی دارد.
ایرنا. با توجه به این محدودیت، فرآیند انتخاب سرپرست چگونه است تا هم انصاف رعایت شود و هم بهترین انتخاب صورت گیرد؟
این فرآیند کاملا کارشناسی شده و در کمیته شبه خانواده استان انجام میشود و این کمیته متشکل از مدیرکل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، کارشناس شبه خانواده، کارشناس فرزندخواندگی و کارشناس حقوقی است و هیچ تصمیمی فردی نیست و معیارهای ارزیابی بسیار جامع و چندبعدی است.
در همین رابطه مشخصات فردی و اجتماعی، شغل، سطح تحصیلات، میزان درآمد و ثبات شغلی، گزارش مددکاری، بازدید از منزل و ارزیابی شرایط محیطی، روابط خانوادگی و فضای عاطفی خانه، مشاوره تخصصی فرزندخواندگی، ارزیابی آمادگی روانی، انگیزهها و آگاهیهای زوجین، استعلام سازمان پزشکی قانونی، تایید سلامت جسمی، استعلام اداره تشخیص هویت و بررسی سوابق این موارد مانند پازلی است که تصویر نهایی صلاحیت خانواده را تشکیل میدهد و اولویت با خانوادههایی است که بتوانند بهترین شرایط رشدی را از همه لحاظ فراهم کنند.
ایرنا. متقاضیان از چه طریقی باید اقدام کنند؟
خوشبختانه از سال ۱۳۹۷، با راهاندازی سامانه ملی فرزندخواندگی، فرآیند بسیار تسهیل و شفاف شده است، آدرس این سامانه http://adoption.behzisti.net است و متقاضیان به جای مراجعه فیزیکی مکرر، میتوانند از طریق هر رایانه یا گوشی هوشمندی در این سامانه ثبتنام کنند.
مزایای این سامانه بسیار است از جمله شفافیت مراحل از ابتدا تا انتها، آگاهیبخشی درباره قوانین، تشکیل پروفایل شخصی برای پیگیری، تسریع در واگذاری، امکان رصد کشوری و استانی توسط مدیران و هدایت الکترونیک متقاضیان به مراکز مشاوره معتبر.
ایرنا. شرایط عمومی که متقاضیان باید دارا باشند چیست؟
شرایط به طور خلاصه عبارتند از تابعیت ایرانی، حداقل ۳۰ سال سن یکی از زوجین، التزام عملی به واجبات و ترک محرمات (صلاحیت اخلاقی)، نداشتن محکومیت جزایی موثر، تمکن مالی کافی، عدم حجر (سفیه یا مجنون نبودن)، برخورداری از سلامت جسمی و روانی برای تربیت کودک، عدم اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان یا الکل، عدم ابتلا به بیماریهای واگیر یا صعبالعلاج و اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور.
ایرنا. مدارک لازم برای ثبتنام در سامانه را نام ببرید؟
مدارک مورد نیاز شامل تصویر تمام صفحات شناسنامه زوجین، سند ازدواج، تصویر شناسه کاربری سامانه ثنا، مدارک محکم تمکن مالی (مانند صورتهای بانکی، سند ملکی)، مدارک محل سکونت (سند اجاره یا مالکیت)، آخرین مدرک تحصیلی، گواهی اشتغال و درآمد (حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب)، مدارک بیمه پایه تامین اجتماعی، گواهی عدم سوءپیشینه کیفری، فرم خوداظهاری سلامت جسم و روان، و گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچهدار شدن به طور طبیعی است و دقت در اریه مدارک کامل، روند را تسریع میبخشد.
ایرنا. پس از واگذاری، چه حمایتهایی از خانوادههای جدید صورت میگیرد؟
پس از تایید نهایی کمیته و دادگاه، یک دوران آزمایشی ۶ ماهه با حکم موقت دادگاه آغاز میشود و در این دوره، مددکاران بهزیستی به طور مستمر از خانواده و کودک حمایت و پیگیری میکنند و یکی از مهمترین حمایتها، اعطای مرخصی زایمان ۹ ماهه به مادران شاغل است و این قانون برای مادرانی که صاحب فرزند میشوند (از طریق زایمان یا فرزندخواندگی) در نظر گرفته شده و خوشبختانه با همکاری کامل دستگاههای اجرایی و نهادهای مرتبط در استان قزوین، برای تمامی مادران شاغل پذیرنده فرزند به طور کامل اجرا میشود و این امر به ایجاد پیوند عاطفی قوی در ماههای اولیه کمک زیادی میکند.
ایرنا. زمان انتظار متقاضیان چقدر است؟
با در نظر گرفتن تعداد بالای متقاضیان و آمار محدود کودکان و همچنین فرآیند دقیق ارزیابی، بازه زمانی انتظار معمولا بین ۲ تا چهار سال طول میکشد و این زمان میتواند بسته به شرایط خاص متقاضیان (مانند تمایل به پذیرش کودکان با شرایط ویژه یا سنین بالاتر) کمی تغییر کند و صبر و همراهی خانوادهها در این مسیر بسیار مهم است.
ایرنا. به عنوان سوال پایانی، جمعبندی و توصیه اصلی شما به زوجهای علاقهمند به فرزندخواندگی چیست؟
سخن اصلی من این است که فرزندخواندگی یک تصمیم بزرگ عاطفی و مسوولیتپذیرانه است، نه یک راه حل سریع، به خانوادهها توصیه میکنم پیش از هر چیز، از طریق مطالعه و مشاوره، آگاهی خود را به طور کامل افزایش دهند، بایستی با واقعیتهای قانونی، اجتماعی و عاطفی این مسیر آشنا شوند و سپس با صبر، حوصله و انگیزهای قوی از طریق سامانه ملی اقدام کنند، بدانند که تمام مراحل برای حفظ حقوق کودک و تضمین آیندهای درخشان برای او طراحی شده است.
این انتظار، اگر با آگاهی همراه باشد، سرانجام به شیرینترین پیوند زندگی منجر خواهد شد، یادمان باشد که هر کودکی سزاوار یک زندگی شاد و امن در آغوش خانواده است و ما در بهزیستی تمام تلاش خود را میکنیم تا این حق را برای کودکان محقق سازیم.
نظر شما